Środki ochrony indywidualnej do prac z pestycydami i środkami ochrony roślin

Żywność ekologiczna jest obecnie częścią standardowego asortymentu wszystkich supermarketów, z naciskiem na nieprzetworzone owoce i warzywa. Rzeczywiście żywność traktowana pestycydami może szkodzić zdrowiu konsumentów, ale także rolników, gdy jest uprawiana. W tym poście na blogu przyjrzymy się bliżej, czym są pestycydy i jak się przed nimi chronić.

Termin „pestycyd” pochodzi od angielskiego „pest”, co oznacza: szkodnik, pasożyt. Pestycydy są to produkty fitosanitarne lub fitofarmaceutyczne. Chronią rośliny przed szkodliwymi organizmami i chorobami. Ponadto służą do regulowania wzrostu roślin. Niektóre z nich to wyjątkowo toksyczne chemikalia w wysokich stężeniach.

W celu ochrony roślin przed wszelkimi zagrożeniami opracowano szereg pestycydów, podzielonych na trzy grupy:

• Herbicydy
• Insektycydy
• Fungicydy

Herbicydy – przeciwko szkodliwym roślinom

Herbicydy są najbardziej znane i najczęściej stosowane. Stosuje się je w celu zwalczania szkodliwych roślin poprzez ich eliminację. Herbicydy powodują szybki wzrost, co uniemożliwia szkodnikom wchłanianie odpowiedniej ilości składników odżywczych i dalsze rozprzestrzenianie się. Niektóre herbicydy mają działanie żrące lub zakłócają fotosyntezę, uniemożliwiając wzrost.

Insektycydy – przeciwko owadom pasożytniczym

Insektycydy służą do zabijania, odstraszania lub spowalniania rozwoju owadów. Owady takie jak mszyce, gąsienice czy chrząszcze nie mogą wpływać na jakość i plony upraw.

Fungicydy – przeciw grzybom

Fungicydy to substancje, które zabijają grzyby lub hamują ich wzrost. Substancje czynne fungicydów wpływają na metabolizm grzybów, kontrolując ich rozwój, a nawet eliminując je.

Choć skład poszczególnych pestycydów jest różny, potencjalne niepożądane skutki uboczne są liczne. Pestycydy szkodzą nie tylko roślinom, owadom i grzybom, mogą również szkodzić zdrowiu ludzi. Skutki uboczne pestycydów mogą powodować choroby takie jak nowotwory, bezpłodność i osłabienie układu odpornościowego.

Ludzie mający styczność z pestycydami najczęściej pracują w przemyśle rolniczym. Należą do nich bezpośredni użytkownicy środków ochrony roślin, a także osoby wykonujące prace kontrolne na obszarach poddanych zabiegowi lub mające styczność z preparatami używanymi do zabiegów. Wówczas ryzyko narażenia na pestycydy jest bardzo wysokie.

W krajach uprzemysłowionych pestycydy są w dużej mierze rozprowadzane na polach w sposób zmechanizowany, co pozwala na ograniczenie bezpośredniego kontaktu z substancjami. Istnieją jednak obszary, w których wymagany jest specjalny sprzęt ochronny, m.in kombinezon ochronny, rękawice ochronne czy okulary lub gogle ochronne – np. podczas przelewania, stosowania lub ponownego przetwarzania pestycydów.

Przepisy dotyczące ochrony roślin regulują zasady bezpiecznego i właściwego stosowania pestycydów. Zgodnie z ustawą o ochronie roślin, środki te nie mogą szkodzić zdrowiu ludzi. Dlatego przed dopuszczeniem do obrotu, każdy pestycyd przechodzi rygorystyczną ocenę ryzyka przeprowadzaną we współpracy z odpowiednimi instytucjami, takimi jak Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Instytut Ochrony Roślin.

Przepisy dotyczące stosowania pestycydów, w tym dotyczące wymaganego sprzętu ochronnego, są ściśle określone. Informacje na temat niezbędnych środków ochrony osobistej (ŚOI) znajdują się w etykiecie pestycydu oraz w karcie charakterystyki produktu.

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Instytut Ochrony Roślin udostępniają listy dopuszczonych środków ochrony roślin oraz informacje dotyczące ich stosowania. W zależności od rodzaju pestycydu, ŚOI mogą obejmować:

• Odzież ochronną
• Rękawice ochronne
• Ochronę głowy
• Ochronę oczu
• Ochronę dróg oddechowych.
• Obuwie ochronne

Wymagania dotyczące ŚOI są szczegółowo opisane w rozporządzeniach Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz w wytycznych Instytutu Ochrony Roślin. Instytut prowadzi również listy certyfikowanych środków ochrony osobistej, co ułatwia rolnikom i innym użytkownikom dostęp do odpowiedniego sprzętu.

Aby zagwarantować optymalną ochronę poszczególnych obszarów zagrożenia, Unia Europejska określiła zharmonizowane normy dla różnych klas (typów) ochrony przed substancjami chemicznymi.

ŚOI przy stosowaniu środków ochrony roślin – normy i przepisy

Jeżeli na podstawie oceny ryzyka podczas pracy ze środkami ochrony roślin wymagane jest noszenie ubrania ochronnego, ubranie to musi spełniać co najmniej jedną z poniższych norm, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, w tym z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 28 czerwca 2018 r. w sprawie szczegółowych warunków stosowania środków ochrony roślin (Dz. U. 2018 poz. 1299):

• Odzież ochronna kategorii C3 zgodnie z normą EN ISO 27065:2017 (“Odzież ochronna — Wymagania dotyczące odzieży ochronnej dla użytkowników środków ochrony roślin oraz osób wykonujących prace następcze”). Norma ta określa trzy poziomy ochrony: C1, C2 i C3, gdzie C3 oznacza najwyższy poziom ochrony. Odzież kategorii C3 jest odpowiednia do pracy zarówno z rozcieńczonymi, jak i skoncentrowanymi środkami ochrony roślin.
• Odzież ochronna typu 3 lub 4 zgodnie z normą EN 14605:2005+A1:2009 (“Odzież ochronna przeciwko ciekłym chemikaliom — Wymagania dotyczące odzieży ochronnej z ciekłoodpornymi (typ 3) lub rozpryskoodpornymi (typ 4) połączeniami między częściami odzieży”). Norma ta dotyczy odzieży chroniącej przed ciekłymi chemikaliami, w tym środkami ochrony roślin. Typ 3 zapewnia ochronę przed silnym, ukierunkowanym strumieniem cieczy, a typ 4 przed cieczą rozpryskującą się.

EN ISO 27065

Norma EN ISO 27065 obejmuje trzy poziomy ochrony: C1, C2 i C3, przy czym C3 oznacza najwyższy poziom ochrony.

• C1 i C2 nadają się do prac następczych, a C2 nadaje się także do obsługi rozcieńczonych roztworów środków ochrony roślin. Zazwyczaj chodzi o odzież ochronną wielokrotnego użytku.
• C3 nadaje się do rozcieńczonych roztworów środków ochrony roślin, a także do skoncentrowanych środków ochrony roślin, z którymi może dojść do kontaktu podczas mieszania.

Badanie przydatności zgodnie z normą EN ISO 27065 obejmuje badanie materiału i szwów kombinezonów ochronnych. Klasyfikacja opiera się na fizycznych i chemicznych właściwościach materiału.

Badania przeprowadzane są w kontrolowanych warunkach laboratoryjnych, przy użyciu określonych substancji testowych.

Odzież ochronna certyfikowana zgodnie z normą EN ISO 27065 może być oznaczona piktogramem „Kolumna Erlenmeyera z liściem”. Oprócz normy, na piktogramie podana jest również klasa.

Aby zagwarantować optymalną ochronę poszczególnych obszarów zagrożenia, Unia Europejska określiła zharmonizowane normy dla różnych klas (typów) ochrony przed substancjami chemicznymi.

Po pomyślnym przejściu testu strumienia cieczy zgodnie z normą EN 14605, typ 3 został zdefiniowany jako „odzież ochronna szczelna dla cieczy: ochrona przed silnym, ukierunkowanym strumieniem cieczy”.

Typ 4 to również wodoszczelny kombinezon ochronny, zapewniający ochronę przed cieczami, które nie znajdują się pod ciśnieniem.

Norma ISO 18889 dotyczy rękawic ochronnych dla użytkowników środków ochrony roślin i obejmuje trzy stopnie GR, G1 i G2 – G2 to najwyższy stopień ochrony.

• GR: Częściowo powlekane rękawice ochronne zapewniają ochronę przed wyschniętą powłoką natryskową podczas prac następczych.

• G1: Rękawice ochronne w całości powlekane, przeznaczone do pracy z gotowymi do użycia środkami ochrony roślin.

• G2: Rękawice ochronne w całości powlekane, chroniące przed szkodliwymi substancjami zawierającymi skoncentrowane środki ochrony roślin.

Alternatywą dla normy ISO 18889 są rękawice ochronne spełniające wymagania norm DIN EN ISO 374-1 i/lub DIN EN 388.

Norma DIN EN 388 dotyczy rękawic chroniących przed zagrożeniami mechanicznymi. Zawiera różne procedury testowe, które można wykorzystać do porównania parametrów mechanicznych rękawic. W tym przypadku skupiono się na następujących 6 poziomach wydajności.

1. Odporność na ścieranie – aby przetestować odporność rękawicy ochronnej na ścieranie, materiał jest poddawany działaniu papieru ściernego pod naciskiem. Wartość referencyjną stanowi liczba cykli potrzebnych do przerwania ciągłości materiału. (Najwyższa klasa wydajności: 4 = 8000 cykli).
2. Odporność na przecięcie – test Coupe’a: aby przetestować odporność rękawicy ochronnej na przecięcie, używany jest nóż krążkowy, który przecina materiał rękawicy ze stałą prędkością i siłą. Wartość referencyjną stanowi porównanie z materiałem referencyjnym i wynikający z tego wskaźnik. (Najwyższa klasa wydajności: 5 = wskaźnik 20).
3. Odporność na rozdarcie – aby przetestować odporność na rozdarcie, materiał rękawicy ochronnej jest najpierw nacinany. Wartość referencyjną stanowi siła wymagana do rozerwania materiału. (Najwyższa klasa wydajności: 4 = 75 N).
4. Odporność na przebicie – aby przetestować odporność na przebicie, badany materiał przebija się gwoździem (wymiar stały). Zastosowana do tego siła stanowi wartość referencyjną.
5. Odporność na przecięcie wg TDM – zastosowanie procedury testowej zgodnie z ISO 13997 jest istotne
   dla materiałów, które w ramach testu Coupe’a spowodowały stępienie noża krążkowego (patrz wyżej). Mierzona jest siła potrzebna do przecięcia materiału w określonej odległości (20 mm). (Najwyższa klasa wydajności: F = 30 N).
6. Dodatkowa ochrona przed uderzeniami – rękawice z oznaczeniem „P” na końcu zapewniają specyficzną amortyzację uderzeń.

Norma DIN EN ISO 374-1 dotyczy rękawic chroniących przed niebezpiecznymi substancjami chemicznymi i mikroorganizmami. Wymagania te muszą spełniać rękawice chroniące przed substancjami chemicznymi. Rozróżnia się odporność na przenikanie typu A, typu B i typu C:

• Odporność na przenikanie typu A: przy co najmniej 6 testowych substancjach chemicznych, przez co najmniej 30 minut każda.

• Odporność na przenikanie typu B: przy co najmniej 3 testowych substancjach chemicznych, przez co najmniej 30 minut każda.

• Odporność na przenikanie typu C: przy co najmniej 1 testowej substancji chemicznej, przez co najmniej 10 minut każda.

Świadomość zagrożeń związanych z pestycydami, znajomość przepisów regulujących ich stosowanie oraz stosowanie odpowiednich środków ochrony indywidualnej to fundament bezpiecznego rolnictwa i ochrony zdrowia. Pamiętajmy, że zdrowie nasze i przyszłych pokoleń zależy od odpowiedzialnego podejścia do stosowania środków ochrony roślin.

Czy Ty również regularnie masz styczność z pestycydami i niebezpieczeństwami, jakie ze sobą niosą? Opowiedz nam o swoich doświadczeniach ze środkami ochrony roślin i o tym, jak się przed nimi chronisz. Chętnie doradzimy w wyborze środków ochrony osobistej odpowiednich do Twojego miejsca pracy.